پس از قتل عثمان در سال ۳۵ هجری، مردم برای بیعت به خانه امام علی (ع) هجوم آوردند. ایشان ابتدا نپذیرفت و فرمود: “مرا رها کنید و به سراغ دیگری بروید.” اما با اصرار مردم و برای جلوگیری از هرج و مرج، خلافت را پذیرفت و فرمود: “به خدا سوگند، اگر حضور فراوان بیعت‌کنندگان نبود و اگر حجت با وجود یاران تمام نشده بود، و اگر خداوند از علما عهد و پیمان نگرفته بود که در برابر شکم‌بارگی ستمگران و گرسنگی مظلومان سکوت نکنند، مهار شتر خلافت را بر کوهانش می‌انداختم.”
اولین اقدامات امام (ع) پس از به دست گرفتن خلافت:
– عزل والیان ناشایست
– بازگرداندن اموال غصب شده به بیت‌المال
– اجرای عدالت در تقسیم بیت‌المال
– برابری در حقوق اجتماعی میان عرب و عجم
– مبارزه با تبعیض و بی‌عدالتی
اما این اصلاحات با مخالفت گروه‌های مختلف روبرو شد که به سه جنگ بزرگ انجامید:
۱. جنگ جمل (۳۶ هجری):
– به رهبری طلحه، زبیر و عایشه
– در نزدیکی بصره
– با پیروزی امام (ع) و شکست ناکثین پایان یافت
– امام با اسرا و مجروحان با مهربانی رفتار کرد
۲. جنگ صفین (۳۷ هجری):
– میان امام علی (ع) و معاویه
– به مدت هجده ماه
– با نیرنگ عمروعاص و بالا بردن قرآن‌ها بر سر نیزه‌ها به نتیجه نرسید
– منجر به حکمیت و جدایی خوارج از لشکر و طرفداران امام شد
۳. جنگ نهروان (۳۸ هجری):
– با خوارج که امام را تکفیر کرده بودند
– با پیروزی قاطع امام (ع) پایان یافت
– تنها ۹ نفر از خوارج زنده ماندند
– از سپاه امام ۹ نفر به شهادت رسیدند
ویژگی‌های حکومت امام علی (ع):
– زندگی ساده و بی‌پیرایه
– نظارت مستقیم بر کارگزاران
– اهمیت دادن به حقوق اقلیت‌ها
– ایجاد فضای آزاد برای منتقدان
– اجرای عدالت حتی درباره نزدیکان
سرانجام در نوزدهم رمضان سال ۴۰ هجری، ابن ملجم مرادی از خوارج و افراد متعصب بود، در مسجد کوفه هنگام نماز صبح با شمشیر زهرآلود بر فرق مبارک امام (ع) ضربت زد. امام (ع) پس از دو روز، در ۲۱ رمضان به شهادت رسید. از وصایای ایشان در این دو روز:
– رفتار نیکو با قاتل
– عدم کشتن بیش از یک نفر در قصاص
– توصیه به تقوا و نظم در امور
– رسیدگی به یتیمان و همسایگان
– حفظ قرآن و عمل به آن
اگرچه جسم علی (علیه‌السلام) از میان انسان‌ها رفت، ولی فقط او و فرزندانش ویژگی‌های ذکر شده در قرآن برای جانشینی پیامبر (ص) و هدایت انسان‌ها را به‌صورت کامل دارا هستند و مسیر ولایت از طریق آنها تا روز قیامت ادامه خواهد داشت و محبت این خاندان در همه دوران‌ها وسیله نزدیک شدن به خدا و پاک شدن دل‌هاست.
قبلی: بخش سوم: از رحلت پیامبر تا خلافت
مطلب فوق در تاریخ 20/3/2025 در کتابخانه بنیاد امام علی (ع) منتشر شده است.