با آغاز بعثت پیامبر اکرم (ص)، علی (ع) که نوجوانی ده ساله بود، اولین مرد مسلمان لقب گرفت. در روایات آمده است که وقتی پیامبر (ص) دعوت خود را آشکار کرد، در مجلس “یوم الدار” از میان همه خویشاوندان، تنها علی (ع) دعوت او را پذیرفت و در شرایطی که حمایت از پیامبر (ص) خطرات زیادی داشت گفت: “من یاور تو خواهم بود ای رسول خدا!”
پس از آشکار شدن دعوت اسلام، علی (ع) در تمام صحنه‌های دفاع از اسلام و پیامبر (ص) حضور داشت. در دوران سخت محاصره اقتصادی مسلمانان در شعب ابی‌طالب، که سه سال به طول انجامید، علی (ع) با وجود سن کم، یکی از حامیان اصلی پیامبر (ص) بود. او شب‌ها با احتیاط از شعب خارج می‌شد و برای مسلمانان گرسنه، غذا تهیه می‌کرد.
پس از هجرت به مدینه، نقش علی (ع) در گسترش و تثبیت اسلام پررنگ‌تر شد. او در تمام غزوات و جنگ‌های صدر اسلام، به جز تبوک، در کنار پیامبر (ص) حضور داشت. در جنگ بدر، که اولین رویارویی مسلمانان با مشرکان بود، علی (ع) با شجاعت بی‌نظیر خود، نقش اصلی را ایفا کرد.
در جنگ احد، هنگامی که بسیاری از مسلمانان میدان نبرد را ترک کردند، علی (ع) همراه با چند تن معدود در کنار پیامبر (ص) ماند و از ایشان دفاع کرد. در این جنگ بود که ندای “لا فتی الا علی، لا سیف الا ذوالفقار” (جوانمردی جز علی و شمشیری جز ذوالفقار نیست) از آسمان شنیده شد.
در نبرد خندق، وقتی عمرو بن عبدود، پهلوان نامدار عرب، مبارز می‌طلبید و کسی جرأت مقابله با او را نداشت، علی (ع) داوطلب شد. پیامبر (ص) فرمود: “تمام ایمان در برابر تمام کفر قرار گرفت.” علی (ع) در این نبرد تن به تن، عمرو را شکست داد. پیامبر (ص) فرمود: “ضربت علی در روز خندق، برتر از عبادت جن و انس است.”
در فتح خیبر، پس از آنکه چند تن از فرماندهان مسلمان نتوانستند قلعه را فتح کنند، پیامبر (ص) فرمود: “فردا پرچم را به دست کسی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند.” فردای آن روز، علی (ع) پرچم را گرفت و با کندن در قلعه خیبر، که چهل نفر از جابجایی آن عاجز بودند، پیروزی بزرگی را رقم زد.
علت حضور نداشتن علی (ع) در جنگ تبوک این بود که پیامبر (ص) از او خواستند به‌جای ایشان در مدینه بماند و مراقب توطئه منافقان باشد.
یکی از مهم‌ترین وقایع زندگی علی (ع)، ازدواج با حضرت فاطمه (س)، دختر گرامی پیامبر (ص) بود. این ازدواج مبارک در سال دوم هجری انجام شد. پیامبر (ص) درباره این پیوند فرمود: “اگر علی نبود، برای فاطمه همتایی نبود.” ثمره این ازدواج، امام حسن (ع)، امام حسین (ع)، حضرت زینب (س) و ام کلثوم (س) بودند.
اگرچه پیامبر اکرم (ص) بارها درباره مقام و جایگاه والای امام علی (ع) سخن گفته بود و او را با القابی چون دروازه ورود به شهر دانش، امام متقین، ساقی کوثر و مانند آن توصیف کرده بود، اما ایشان در سال آخر زندگی خود در روز غدیر هنگامی که از سفر حج باز می‌گشتند به‌صورت رسمی علی (ع) را به‌عنوان جانشین خود معرفی کردند و فرمودند: “من کنت مولاه فهذا علي مولاه” (هر کس من سرپرست و مولای او بودم، از این به بعد علی مولای اوست.)
بعدی: بخش سوم: از رحلت پیامبر تا خلافت
قبلی: بخش اول: ولادت و کودکی تا جوانی
مطلب فوق در تاریخ 20/3/2025 در کتابخانه بنیاد امام علی (ع) منتشر شده است.